بنگاه‌های پیشران، محور رشد اقتصادی آینده

به گزارش اقتصادینو به نقل از ايمنا

به گزارش خبرگزاری ایمنا، بنگاه‌های پیشرانه، واحدهای اقتصادی متخصصی هستند که از فناوری‌های پیشرفته، نوآوری مستمر و سرمایه‌گذاری گسترده در تحقیق و توسعه بهره می‌برند تا محصولات و خدمات نوآورانه و با ارزش افزوده بالا تولید کنند. این بنگاه‌ها، که شامل صنایع تولیدی هایتک، خدمات دیجیتال، بیوتکنولوژی، نانوفناوری، و هوش مصنوعی می‌شوند، نقشی محوری در شکل‌دهی به اقتصاد جهانی ایفا می‌کنند، در سطح ملی و بین‌المللی، این بنگاه‌ها به عنوان پیشران‌های اصلی رشد اقتصادی، نوآوری فناورانه و افزایش توان رقابتی در بازارهای جهانی شناخته می‌شوند.

صنایع هایتک و بنگاه‌های پیشرانه دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند که آن‌ها را از سایر واحدهای اقتصادی متمایز می‌کند، نخست این بنگاه‌ها سرمایه‌گذاری بسیار بالایی در تحقیق و توسعه داشته و کادری از کارشناسان STEM (علوم، فناوری، مهندسی، و ریاضیات) را به کار می‌گیرند که به طور مستمر راه‌حل‌های نوین را مورد جست‌وجو قرار می‌دهند، دوم فرایند تولید و خدمات‌رسانی آنها بسیار پیچیده و تخصص‌ی بوده و تقاضای مستمری برای ارتقای مهارت‌های نیروی انسانی دارد.

مفهوم بنگاه پیشرانه تنها در تولید محدود نمی‌شود؛ بلکه این مفهوم شامل توزیع دانش، انتقال فناوری، و تجاری‌سازی ایده‌های نوآورانه است. بر اساس تعاریف نهادهای بین‌المللی، بنگاه‌های پیشرانه به‌عنوان موتورهای اصلی برای حمایت از شکوفایی ملی، درآمدهای سرمایه‌گذاری و توسعه پایدار محسوب می‌شوند. ایران نیز در سال‌های اخیر با تأکید بر ایجاد اقتصاد دانش‌بنیان و حمایت از شرکت‌های فناور، به‌رسمیت شناخته است که بنگاه‌های پیشرانه می‌توانند بدون وابستگی مستقیم به دولت و با تأکید بر خودکفایی و نوآوری، آینده اقتصادی کشور را پیش‌برند.

جایگاه بنگاه‌های پیشرانه در اقتصاد معاصر به‌گونه‌ای است که درآمد قابل‌توجهی از تولید ناخالص داخلی کشورهای توسعه‌یافته ناشی از فعالیت‌های این بنگاه‌ها است. در کشورهای پیشرفته، درصد معنی‌ناختی از بخش‌های دولتی و خصوصی به‌دنبال همکاری با این نوع بنگاه‌ها هستند تا توانایی رقابتی خود را افزایش دهند. بنگاه‌های پیشرانه نه‌تنها در خلق ثروت و درآمد، بلکه در ایجاد محیط‌های حمایتی برای نوآوری، توسعه سرمایه انسانی، و ایجاد فضایی برای کارآفرینی و ریسک‌پذیری نقشی تعیین‌کننده دارند.

یکی از مهم‌ترین مزایای اقتصادی بنگاه‌های پیشرانه، افزایش چشمگیر بهره‌وری کار و بهره‌وری عوامل تولید است، بر اساس شواهد تاریخی، در بخش صنایع فناوری پیشرفته در ایالات متحده، بهره‌وری کار به‌طور میانگین ۹.۵ درصد در سال افزایش یافت، در حالی‌که در کل بخش تولید، افزایش بهره‌وری تنها ۳.۲ درصد ساختار بود. این تفاوت قابل‌توجه نشان‌دهنده توانایی فوق‌العاده بنگاه‌های پیشرانه در به‌کارگیری فناوری‌های نوین برای بهینه‌سازی فرایندهای تولیدی است.

بهره‌وری افزایش‌یافته در بنگاه‌های پیشرانه به‌طورمستقیم ناشی از سه عامل اساسی است، ابتدا اتوماتیک سازی و رباتیک‌سازی فرایندهای تولیدی که وظایف تکراری را با دقت و سرعت بسیار بیشتری انجام می‌دهند، دوم بهره‌گیری از تحلیل داده‌های بزرگ و هوش مصنوعی برای تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تر و بهینه‌سازی عملیات، و سوم بهبود مستمر سیستم‌های مدیریتی و سازمانی که کارآیی واحدها را افزایش می‌دهد.

بنگاه‌های پیشرانه با تمرکز بر افزایش بهره‌وری، کل تولید را با نرخی بسیار بیش‌تر از صنایع سنتی افزایش می‌دهند. خروجی صنایع هایتک بیش از دو برابر سریع‌تر از صنایع متوسط رشد می‌کند، که بدین معناست که با همان میزان سرمایه‌گذاری، بنگاه‌های پیشرانه می‌توانند برآوردهای بسیار بیش‌تری تولید و بازار را تأمین کنند. این افزایش بهره‌وری به‌نوبه خود به کاهش هزینه‌های تولید، افزایش سودآوری و امکان سرمایه‌گذاری مجدد برای توسعه‌های آتی منجر می‌شود.‌

علاوه بر این، بهره‌وری افزایش‌یافته در بنگاه‌های پیشرانه تأثیری مضاعف بر کل اقتصاد دارد. وقتی یک شرکت بهره‌وری خود را افزایش می‌دهد، تمایل دارد قیمت‌های خود را کاهش دهد یا کیفیت محصولات را بهبود بخشد، که منجر به افزایش تقاضا و افزایش رقابت‌پذیری در بازارهای بین‌المللی می‌شود. این روند به نوبه خود موجب رشد و توسعه‌ی متعاقبی صنایع پشتیبان، خدمات‌رسانی و فروش می‌گردد، که منجر به اثر ضربه‌ای مثبت بر کل اقتصاد می‌شود.‌

اشتغال‌زایی و توسعه سرمایه انسانی

بنگاه‌های پیشرانه نقشی محوری در ایجاد اشتغال‌های با کیفیت و با حقوق بالا ایفا می‌کنند، تحقیقات اقتصادی نشان می‌دهد که هر شغل ایجادشده در بخش فناوری و صنایع پیشرفته به صورت غیرمستقیم سبب ایجاد حدود پنج شغل اضافی در سایر بخش‌های اقتصادی می‌شود، این اثر ضرب‌المثلی از این حقیقت نشأت می‌گیرد که کارکنان بنگاه‌های پیشرانه درآمد بالایی دریافت می‌کنند و آن را در خرید خدمات، محصولات مصرفی و سرمایه‌گذاری‌های دیگر صرف می‌کنند.‌

مقیاس اشتغال‌زایی بنگاه‌های پیشرانه قابل‌توجه است، برای نمونه یک پروژه پیشران اقتصادی تنها می‌تواند ۷۰ شغل مستقیم و ۳۰۰ شغل غیرمستقیم ایجاد کند. این رقم نشان‌دهنده این است که بنگاه‌های پیشرانه نه تنها برای کارکنان خود بلکه برای تمام بخش‌های کمکی، توزیع، تحقیق و پشتیبانی نیز اشتغال ایجاد می‌کنند، علاوه بر این یکی از خصوصیات بنگاه‌های پیشرانه این است که ۷۰ درصد از کل اشتغال در این صنایع در ۱۰۰ شهر بزرگ متمرکز است، که نشان‌دهنده تمرکز شهری و اثرات اقتصادی-اجتماعی قابل‌توجه در مناطق جغرافیایی معین است.‌

توسعه سرمایه انسانی یکی دیگر از مزایای اساسی بنگاه‌های پیشرانه است، این بنگاه‌ها برای حفظ رقابت‌پذیری، بسیار به کارشناسان ماهر و متخصص نیاز دارند و به همین دلیل سرمایه‌گذاری مستمری در آموزش و توسعه مهارت‌های کارکنان انجام می‌دهند، برنامه‌های آموزشی پیشرفته، دوره‌های تخصصی و برنامه‌های رشد شغلی در بنگاه‌های پیشرانه موجب می‌شود که نیروی کار ملی دارای مهارت‌های روزجهانی و توانایی‌های پیشرفته باشند، این سرمایه انسانی برآمده از بنگاه‌های پیشرانه نه تنها برای خود این بنگاه‌ها، بلکه برای کل اقتصاد ملی قابل‌استفاده است، زیرا فارغ‌التحصیلان و کارکنان آموزش‌دیده می‌توانند به سایر بخش‌ها و بنگاه‌ها کمک کنند.‌

بنگاه‌های پیشرانه همچنین فرصت‌های شغلی تنوع‌پذیری فراهم می‌کنند. نه تنها برای مهندسان و دانشمندان، بلکه برای متخصصان حوزه‌های مختلفی همچون مدیریت پروژه، بازاریابی دیجیتال، تحلیل داده‌ها، و حتی هنرمندان و طراحان، فرصت‌های شغلی ایجاد می‌شود. این تنوع موجب می‌شود که طیف وسیعی از نیروی کار می‌تواند از مزایای اشتغال در بنگاه‌های پیشرانه بهره‌مند شود.

نوآوری، تحقیق و توسعه، و انتقال فناوری

نوآوری و تحقیق و توسعه هسته‌ی اساسی فعالیت‌های بنگاه‌های پیشرانه است. این بنگاه‌ها درک عمیقی دارند که تنها از طریق سرمایه‌گذاری مستمر در R&D می‌توانند برای جلوتر ماندن از رقبای خود و حفظ موقعیت خود در بازار پیش‌روند، در سراسر جهان سرمایه‌گذاری در R&D به عنوان یک مزیت رقابتی شناخته‌شده و کشورهایی که بیش‌تر در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کنند، به‌طورمعمول در ابعاد مختلف اقتصادی و تکنولوژیکی پیش‌رفته‌تر هستند.‌

تحقیقات اقتصادی متعددی نشان داده‌اند که تحقیق و توسعه تأثیر مستقیم و معناداری بر رشد اقتصادی دارد. در ایران، مطالعاتی انجام‌شده است که تأیید می‌کند تحقیق و توسعه، مقالات علمی و اختراعات، به طور مستقیم بر رشد اقتصادی تأثیر گذاشته‌اند، هر پروژه R&D موفق می‌تواند منجر به درآمدهای جدیدی برای شرکت، ایجاد مشاغل جدید، و حتی ایجاد صنایع و فرصت‌های تجاری به‌طورکامل جدید شود.‌

بنگاه‌های پیشرانه نه تنها در ایجاد اختراعات جدید، بلکه در انتقال فناوری و تجاری‌سازی ایده‌ها نقشی حیاتی دارند، فرایند انتقال فناوری شامل چندین مرحله است؛ ابتدا ایده‌های جدید تولید می‌شوند، سپس این ایده‌ها محافظت قانونی می‌شوند (همچون از طریق ثبت اختراع)، آن‌گاه آن‌ها تجاری‌سازی می‌شوند، و بالاخره به بازار منتقل می‌شوند، این فرایند پیچیده نیازمند همکاری بین دانشگاه‌ها، مراکز تحقیق، بنگاه‌های خصوصی و سرمایه‌گذاران است که بنگاه‌های پیشرانه بیشتر به‌عنوان پل‌های ارتباطی عمل می‌کنند.‌

یکی دیگر از مزایای R&D در بنگاه‌های پیشرانه، تحقق تحریکات مالیاتی است، بسیاری از دولت‌ها برای تشویق سرمایه‌گذاری در R&D، معافیت‌ها و تحریک‌های مالیاتی فراهم می‌کنند، علاوه بر این محصولات و خدمات حاصل‌شده از R&D بیشتر با قیمت‌های بالاتر به فروش می‌رسند و درآمدهای بسیار بالاتری را برای شرکت تولیدکننده و کل اقتصاد ملی فراهم می‌کنند.‌

صادرات، رقابت‌پذیری بین‌المللی و ارزش افزوده

بنگاه‌های پیشرانه می‌توانند محصولات و خدماتی تولید کنند که به شدت رقابت‌پذیر در بازارهای بین‌المللی هستند. محصولات تولیدی بنگاه‌های پیشرانه بیشتر با ارزش افزوده بسیار بالا و کیفیت استثنایی ترافیک انجام می‌شوند، که آن‌ها را برای صادرات و فروش در بازارهای جهانی بسیار جاذب می‌کند، تحقیقات نشان داده‌اند که تجارت برپایه ارزش افزوده (Value-Added Trade)، روند فزاینده‌ای در اقتصاد جهانی است، و بنگاه‌های پیشرانه در سرلول این تحول اقتصادی قرار دارند.‌

صادرات محصولات و خدمات از بنگاه‌های پیشرانه موجب افزایش درآمد ارزی کشورها می‌شود، وقتی یک کشور صادرات و محصولات با ارزش افزوده بالا افزایش دهد، نه تنها درآمدهای ارزی افزایش پیدا می‌کند، بلکه جایگاه اقتصادی و سیاسی آن کشور در سطح بین‌المللی نیز ارتقا پیدا می‌کند، علاوه بر این صادرات بنگاه‌های پیشرانه بیشتر با حاشیه سود بسیار بالا همراه است، زیرا محصولات تخصصی و نوآورانه‌ای هستند که تقاضای بالایی دارند.‌

رقابت‌پذیری بین‌المللی یکی دیگر از مزایای عمده بنگاه‌های پیشرانه است، در اقتصادی جهانی متنافس، کشورهایی که بتوانند بنگاه‌های پیشرانه تقویت و پشتیبانی کنند، قادر خواهند بود موقعیت رقابتی قوی‌تری در بازارهای جهانی حفظ کنند، معافیت مالیاتی محصولات صادراتی، تسهیلات بانکی کم‌بهره برای بنگاه‌های دانش‌بنیان و فناور، و اولویت دهی در مناقصات دولتی، همگی ابزارهایی هستند که دولت‌ها برای تقویت رقابت‌پذیری بنگاه‌های پیشرانه به کار می‌برند.‌

ایجاد زنجیره‌های ارزش جهانی (Global Value Chains) یکی دیگر از نتایج مثبت حضور بنگاه‌های پیشرانه است، هنگامی‌که یک بنگاه پیشرانه برای صادرات تولید می‌کند، بیشتر با شرکای بین‌المللی دیگر همکاری می‌کند، که منجر به انتقال دانش، فناوری و نیروی کار متخصص می‌شود، این فرایند فقط برای شرکت‌های فردی سودمند نیست، بلکه برای کل ایکوسیستم اقتصادی کشور مفید است.‌

تأثیرات بلندمدت و نتایج استراتژیک برای توسعه اقتصادی

تأثیرات بلندمدت بنگاه‌های پیشرانه بر اقتصاد کشورها بسیار عمیق و گسترده است، اگرچه در کوتاه‌مدت ممکن است فعالیت این بنگاه‌ها بیشتر به سود شرکت‌های مرزی و پیشرو محدود شود و حتی به افزایش نابرابری میان واحدهای اقتصادی منجر گردد، اما در بلندمدت سرمایه‌گذاری مستمر در نوآوری، تحقیق و توسعه و فناوری، رشد پایدار بهره‌وری را موجب می‌شود، درآمد واقعی را افزایش می‌دهد و سبد صادرات را متنوع می‌سازد.

نتایج استراتژیک حمایت از بنگاه‌های پیشرانه برای توسعه اقتصادی را می‌توان در سه بُعد اصلی خلاصه کرد:

• ایجاد اقتصاد دانش‌بنیان که محور آن دیگر صرفاً منابع طبیعی نیست، بلکه نوآوری و مهارت‌های انسانی است.
• توسعه سرمایه انسانی و ایجاد نیروی کاری متخصص که به‌عنوان دارایی اساسی برای رقابت در عرصه بین‌المللی به شمار می‌آید.
• افزایش درآمدهای ارزی و تقویت ارزش پول ملی از طریق صادرات محصولات و خدمات با ارزش افزوده بالا، که موقعیت اقتصادی و سیاسی کشور را نیز در سطح بین‌المللی ارتقا می‌دهد.

در این چشم‌انداز، بنگاه‌های پیشرانه نقش نیستند به‌صرف تولیدکنندگانی از کالا و خدمات، بلکه موتورهای اصلی تحول ساختاریِ اقتصاد، ارتقای توان رقابتی، و پشتیبان ارتقای کیفیت زندگی و اشتغال با کیفیت در سطح ملی محسوب می‌شوند.

بنگاه‌های پیشرانه همچنین نقشی اساسی در حل مسائل اجتماعی و محیطی ایفا می‌کنند. فناوری‌های مؤثرتر و پاک‌تر در زمینه‌های همچون انرژی تجدیدپذیر، مدیریت پسماند، درمان‌های پزشکی پیشرفته، و کشاورزی پایدار بیشتر از بنگاه‌های پیشرانه نشأت می‌گیرند، این فناوری‌ها نه تنها برای رشد اقتصادی مفید هستند، بلکه برای ایجاد آینده‌ای پایدار و تر برای نسل‌های آتی ضروری‌اند، بنگاه‌های پیشرانه به‌عنوان هنجارهای اقتصادی جدیدی عمل می‌کنند که صنایع دیگر را برای بهبود و نوآوری تحریک می‌کنند، رقابت با بنگاه‌های پیشرانه موجب می‌شود تمام شرکت‌ها بیشتر تلاش کنند، بیشتر سرمایه‌گذاری کنند و بهتر عمل کنند، این رقابت‌نامه‌سازی فی‌النهایت منجر به بهبود کیفیت، کاهش قیمت‌ها، افزایش انتخاب‌های مصرف‌کنندگی و رشد پایدار اقتصادی می‌شود، بنگاه‌های پیشرانه بنابراین نه‌تنها وسایل رشد اقتصادی، بلکه موتورهای اساسی تحول اجتماعی و فناورانه در قرن بیست‌ویکم هستند.

منبع